حقوق مسافر

حقوق مسافر هوایى از جمله مسایلى است که با توجه به رشد صنعت هواپیمایى آن طور که باید به آن پرداخته نشده است.

اهمیت مسافرت در فرهنگ اسلامى ایرانى ما آنچنان پر رنگ و ارزشمند است که بزرگان از اقشار مختلف همچون بازرگانان، دانشمندان، سیاحان وقت ارزشمندِ از عمر گرانمایه خود را در این مسیر نهاده‏ اند.

سعدى شاعر شیرین سخن شیراز، از بغداد تا شمال آفریقا را طى نمود ، مردم سرزمینهاى مختلف و ادیان گوناگون را مشاهده کرد.

کتاب هایى به نام سفرنامه در آثار بزرگانى همچون ناصرخسرو و ابوالحسن سیاح هروى و خاقانى و... بسیار به چشم مى‏خورد که خود حکایت از اهمیت سفر و مسافر دارد.

سعدى در توصیف سفر و مسافر زیبا سخنى دارد که نشان از اهمیت زیاد این امر نزد اوست. 

بزرگان مسافر به جان پرورند                       که نام نکویى به عالم برند

نکو دار جفت و مسافر عزیز                         و ز آسیبشان بر حذر باش نیز

البته این اشعار که قبل و بعد هم دارد به چند نکته مهم اشاره مى‏ کند و آن نقش اقتصاد در امر گردشگرى و ایجاد امنیت و آرامش براى مسافر و گردشگر است ، اگر این دو امر مهم فراهم نشود تباهى یک مملکت بوجود خواهد آمد. چرا که هر کشورى اگر آوازه بد او از غریب ‏آزارى و بى ‏توجهى به بازرگان و تاجر و گردشگر در بین ملل دیگر پر شده و زبانزد گردد بستن در خیر و نیکى به روى آن ملّت است.

در اینجا مشخص مى‏ شود که وقتى ما یک چنین پشتوانه نظرى قوى در علوم اجتماعى داریم چرا باید دنبال رو دیگران باشیم. و به این امر مهم که بستر های اقتصادی و فرهنگی و حتی معنوی را توسعه می دهد کم توجه باشیم. 

امام محمد غزالى سفر را به ظاهرى و باطنى تقسیم نموده در سفر ظاهرى پنج قسم را اشاره مى‏ کند: 

1- سفر های علمی،که شامل گردشهاى علمى و آموزشى و تحصیل در کشورهاى خارجى است. 

2- سفر های عبادی، همچون زیارت خانه خدا و نبى مکرم اسلام و ائمه طاهرین و حتى جهاد در راه خدا.

3- سفر در سلامت، که براى حفظ جان و مال و ناموس و گریختن از هر چیزى که انسان از آن تشویش خاطر دارد و به آن هجرت نیز گفته مى شود.

4- سفر های تجاری، که برای کسب مال و به کار انداختن سرمایه است و کاری مباح مى‏ باشد. 

5- تماشا و تفریح و به عبارتى سیاحت در طبیعت و دیدن احوالات ملل مختلف و آشنایى با فرهنگ و اقلیم شهرها و کشورهاى گوناگون.

تعریف مسافر

مسافر کسى است که سیر و سفر را قصد کند و به مدت سه شبانه‏روز خانه‏هاى شهر خویش را ترک کند، چنین شخصى در حکم مسافر بوده و مورد تکریم است چنانچه در قرآن کریم و سنت نبى مکرم اسلام و روایات ائمه معصومین براى چنین شخصى جایگاه و مقام والایى قائل شده‏اند که اگر براى او مشکلاتى در طول سفر رخ داد مثلاً راهزن به کاروان او حمله برد و اموال او را به غارت برد و یا حوادث قهرى در مسیر او قرار گرفت، در آذوقه و ره‏توشه برایش کم و کاستى رخ داد در حکم ابن سبیل است و براى او احکامى ذکر شده که باید به آن توجه شود. 

در ادامه لازم است توجه خواننده محترم را به چند نکته جلب می کنم اول جداگانه به واژه‏هاى حقوق و مسافر و هواپیمایى اشاره داشته و سپس وارد اصل بحث می شویم.

حقوق از حق(حَ.ق.ق) گرفته شده و معنى آن ثبوت (ضد باطل)، راست و صدق می باشد. یعنى وجود ثابتى که نمی شود آن را انکار کرد مانند ذات پاک خدای تعالى. تعریف دیگر آن حکم مطابق با واقع مى‏ باشد. براى صاحب حق، تصرّفاتى معین شده که باید به آنها برسد (حقوق فردى).

در واژه هاى دینى حق‏اللَّه وحقّ‏الناس مشاهده مى‏شود که حقوق بندگان در برابر پروردگار و حقوق بندگان نسبت به یکدیگر مورد نظر است.

در قرآن کریم سوره آل‏عمران آیه 60 مى‏فرماید : «الحقّ مِن ربّک » حق و حقّانیت هر کسى از سوى پروردگار است. امام صادق ‏علیه السلام در بیان مفصل و زیبایى پایه و اساس همه حقوق انسانى را ارتباط به ذات حق مى‏داند که در تقوى و معرفت شخصى نهفته است و باطل در قطع ارتباط با خداست.

همه خیرات و برکات، در حیات فردى و اجتماعى انسانها، از احقاق حقوق سریان پیدا مى‏ کند که بنیان آن معرفت و حجّیّت الهى و کمال ارتباط به ذات ربوبی است. 

امام سجاد علیه السلام در رساله حقوقى که منسوب به ایشان است پنچاه و سه حق را نام مى‏برد که مربوط به تمام جوامع بشرى است و امروزه اگر به آن توجه شود بشریت در آرامش و آسایش بسر خواهد برد.

از جمله، حقى که انسان برخالقش داشته و باید به آن توجه کند تا مورد عنایت پروردگار شود و نیز حقى که انسان نسبت به خود و اعضاء و جوارحش دارد و حقى که نسبت به اطرافیان خود، از پدر و مادر و فرزند و همسر و همکار و همسایه و همشهرى و هم‏کیش، که بر یکدیگر حقوقى دارند، و باید خود را به رعایت تمامى آنچه که بر عهده آنهاست، ملزم دانسته تا یک انسان کامل بوده و سزاوار بهشت برین و نعمت جاودانگى الهى که همنشینی با اولیاء و انبیاء و ائمه طاهرین است، گردیم. 

سفر و مسافر 

نسبت به اهمیت سفر و مسافر اسلام توجه ویژه ‏اى دارد و درباره آن اوصافى را بیان کرده و آدابى را مقرر نموده است. در قرآن کریم می فرماید : "سیروا فی الارض"در زمین گردش کنید وپیامبر اکرم (ص) می فرمایند: "سفر کنید تا سالم بمانید "

پیامبر اسلام ‏صلى الله علیه و آله فرمودند: مرکب خوش و راهوار(در سفر) از نعمت‏هاى دنیایى است. و نیز فرمودند: دعاى مسافر بى‏تردید مستجاب است.

امیرمؤمنان على‏ علیه السلام مى فرماید: در مسافرت پنج فائده وجود دارد: اندوه‏زدایى، درآمد افزائى ، دانش افزایى، ادب‏آموزى و همراهى با شرافتمندان.

امام صادق ‏علیه السلام فرمودند: لقمان به پسرش سفارش کرد: اى پسرم! در مسافرت این وسایل را همراه داشته باش: شمشیر، کفش، سر بند، چادر(خیمه)، مَشک، نخ، سوزن، ابزار، داروهاى مورد نیاز و همراهان. 1

لقمان حکیم در هنگام سفر به فرزندش توصیه هایى داشته که بسیار جالب و خواندنى است:

1- مسافرت را گروهى انجام ده

2- با هم مشورت کنید

3- به روى همسفرانت لبخند بزن 

4- از توشه ‏ات به آنان ببخش.

5- دعوتشان را بپذیر

6- به یارى آنان بشتاب

7- وقتى همه حرکت مى‏ کنند تو هم به همراهشان برو

8- وقتى همه کار مى‏ کنند تو هم با آنان کار کن

9- از بزرگ‏تر خود حرف‏شنوى داشته باش

10- هرگاه در مقصد تردید کردید توقف کنید

11- اگر یک نفر را در راه دیدید درباره راه از او نپرسید شاید شما را گمراه کند

12- وقت نماز را به هیچ‏وجه به تأخیر نیانداز و آن را به جماعت بخوان

13- به منزلگاه رسیدى، اول غذاى مرکب را بده‏

14- هرگاه در جایى منزل مى‏کنى لازم است که سرزمین سرسبز و خرم و خوش رنگ و داراى خاک نرم و علف‏زار باشد

15- هرگاه از مرکب پیاده شدى دو رکعت نماز بخوان و وقتى آن مکان را ترک مى‏کنى از آن سرزمین وداع کن و بر آن و اهالى آن درود فرست

16- پیش از غذا خوردن صدقه بده

17- بر مرکب در حال حرکت سوره قرآن بخوان

18- در حال کار کردن تسبیح بگو و هنگام بیکارى دعا بخوان

19- از حرکت پیوسته از اول شب تا پایان آن بپرهیز و صدایت را در راه بلند نکن

پیامبر اکرم (ص) فرمود: هر کس در برآوردن حاجت مسافر مؤمنى به وى کمک کند خدا هفتاد و سه گرفتارى از او برطرف نماید. یکى از آنها در دنیاست که همّ و اندوه را از او مى‏زداید و هفتاد دو گرفتارى را هنگام گرفتارى بزرگ از او دور مى‏ کند.

پرسیده شد: اى رسول خدا گرفتارى بزرگ چیست؟ فرمود: هنگامى که در سختى قیامت مردم به خود مشغولند. حتّى حضرت ابراهیم‏ علیه السلام مى‏ گوید: خدایا! تو را به دوستى ام سوگند که مرا دچار آن گرفتارى بزرگ نکن.

اهمیت سفر تا بدانجا است که قرآن کریم در مورد حضرت موسى‏علیه السلام قصه‏اى را نقل مى‏ کند که بسیار آموزنده و جالب است.

وقتى آن حضرت مردم را دعوت به راه حق، به امر خداوند مى‏ نماید، لحظه ‏اى به فکرش خطور مى‏ کند که من چقدر عالم و دانا هستم و این چیزهایى که من مى ‏دانم دیگر کسى نمى ‏داند.

خداوند جبرئیل را مى‏ فرستد که باید سفر کنى و در منطقه مجمع‏ البحرین کسى را مى‏ بینى که از تو داناتر و آگاه‏ تر است.

حضرت موسى ‏علیه السلام با یوشع بن نون سفرى آغاز مى‏ کند که گفته شده هفتاد سال طول کشید تا خضر نبى ‏علیه السلام را یافت و از آن پس سفر دوم او با خضر آغاز شد و درسهایى را در طول سفر از او آموخت . 

سفر طولانى امام رضا علیه السلام به خراسان و دیگر باره سفر حضرت فاطمه معصومه‏ علیه السلام ‏و سفرهاى دیگرى که به این سبب آغاز و پس از شهادت آن حضرت، سفرهاى پادشاهان، بزرگان از علما و بازرگانان و نیز کاروان هاى بزرگ تا به بارگاه ملکوتى حضرت ثامن‏ الحجج سفرمى‏ نمودند تا از اجر و پاداش معنوى آن بهرمند گردند. 

هواپیما وسیله نقلیه سریع ‏السیر هوایى 

امروزه سفر با هواپیما در جوامع بشرى یک امر ضرورى و اجتناب‏ ناپذیر شده است. استفاده از هواپیما در سریع رسیدن به مقصد و رساندن به موقع محموله ‏هاى مورد نیاز کشورها به یکدیگر و نقش مؤثر آن در رساندن بیماران و نجات جان آنها تأثیر بسزایى در زندگى انسان ها دارد. 

هواپیما یک وسیله نقلیه سریع‏ السیر هوایى است که در کارهای مختلف از جمله جابجایى مسافر، حمل کالا و هر چیزى که در امور ضرورى امروز جوامع بشرى مورد نیاز است، بکار مى‏ رود.

لذا تأکید مى ‏شود که هدف نهایى از بوجود آمدن هواپیما و تکامل آن، حمل و نقل هوایى براى اشخاص و اشیاء و امور دیگر مربوط به آن است.

بنابر این براى اهمیت موضوع حمل و نقل هوایى، جهت ارایه خدمات به جوامع بشرى، موارد ذیل بوجود آمده است:

1- اختراع هواپیماهاى غول‏ پیکر، 2- تهیه وسایل هوانوردى، 3- تربیت پرسنل و متخصصین پرواز و کارکنان هوایى‏ 4- تهیه و تنظیم کنوانسیون ها و معاهدات بین‏ المللى هوایى، 5- ایجاد سازمان هاى داخلى (در کشورها) و بین‏ المللى، 6- وضع قوانین و مقرراتى که بطور مستقیم یا غیر مستقیم به هواپیمایى کشورى مرتبط مى‏ شود. و در مجموع همکاری هاى سازمان ها و مؤسسات حمل و نقل هوایى داخلى و خارجى.

به خاطر نیاز شدید به این وسیله حمل و نقل پیشرفته، ناچار براى هر بخش از این صنعت یک تشکیلات و سازمانى درست شده تا تمامى امور بصورت منظم و با برنامه پیش رود. براى مثال شرکتهایى که هواپیما دارند تابع یکسرى قوانین و مقررات خاص هستند که در مجموعه ‏اى به نام یاتا گرد هم آمدند تا خود را ملزم به رعایت دستورالعمل‏ هایی بنمایند.

رسالت یاتا راهبرى صنعت هواپیمایى و کمک به رشد و توسعه آن در سطح بین المللی است یاتا حدود 230 عضو دارد که 93 درصد پروازهاى برنامه ‏اى را انجام مى‏ دهند اعضاى یاتا شرکتهاى هواپیمایی هستند که پروازهاى بین‏ المللى را انجام مى‏ دهند و کشور متبوعشان عضو رسمى ایکائو است.

اهداف یاتا:

1- کمک به رشد و توسعه حمل و نقل هوایى ایمن، منظم و اقتصادى براى انتفاع عمومى و تشویق بازرگانى هوایى.

2- همکارى با سازمان هواپیمایى کشورى بین المللی (ایکائو) و دیگر سازمانهاى بین المللی صنعت هوانوردى.

3- فراهم نمودن شرایط همکارى میان شرکتهاى هوایى.

سازمان بین‏ المللى هواپیمایى کشورى (ایکائو) 

یکى دیگر از سازمانهاى بین‏ المللى مرتبط در صنعت حمل و نقل هواپیما سازمان بین‏ المللى هواپیمایى کشورى (ایکائو) مى ‏باشد. این نهاد مهم بین المللی صنعت هوانوردى (ایکائو) در اول نوامبر سال 1944 با گرد هم آمدن 55 کشور جهان که در شیکاگو تشکیل گردید، شکل گرفت. این سازمان جهانى طى موافقت نامه‏اى که در همان اجتماع کشورها، به امضاى حاضرین در اجلاس رسید، رسماً تشکیل گردید.

وظیفه این سازمان مهم جهانى یعنى ایکائو تدوین استاندارها و مقررات مربوطه براى داشتن پروازهایى امن و ایمن و حفاظت از محیط زیست مى‏ باشد.

با توجه به تغییراتى که در تشکیلات هوانوردى ایجاد شده وظایف سازمان هواپیمایى کشورى تقسیم و تفکیک شده است و بخشى از آن به عهده شرکت فرودگاههاى کشور قرارگرفته است. 

براى رسیدگى ویژه و قدرتمند وتسریع در امر عمران و آبادانى فرودگاه ها و ارایه خدمات مناسب به مسافرین ورودى و خروجى و کمک به توسعه صنعت گردشگرى، شرکت فرودگاه هاى کشور تشکیل شده و توانسته بطور محسوس و چشمگیر نقش بسزایى را ایفا نماید.

در این راستا براى نهادینه کردن قوانین و مقررات و دستورالعمل‏هاى خاص نیاز به یک نهاد بین‏ المللى بوده که اتحادیه فرودگاههاى بین‏ المللى غیر نظامى جهان، پایه‏ گذارى شد. در حال حاضر سازمان ایکائو به اتحادیه‏ هاى بین‏ المللى فرودگاه ها، اختیارات نظارتى اعطا کرده است.

تعریف حقوق هوایی

با آگاهى نسبى از سه واژه حقوق و مسافر و هواپیمایى و شناخت اجمالى از ارزش و جایگاه این واژه‏ها به اهمیت حقوق مسافر هوایى پى خواهیم برد. لذا از این سؤال نباید بگذریم که حقوق هوایى چه تعریفى دارد؟

حقوق هوایى رشته جدیدى از حقوق است که با اختراع هواپیما و بهره‏ بردارى از آن بوجود آمد. کاربرد حقوق بین‏ الملل هوایى مربوط به هواپیمایى (کشورى) غیر نظامى است، از این رو مهمترین هدفى که در استفاده از هواپیما در هواپیمایى کشورى مورد نظر است حمل و نقل هوایى است.

حقوق هوایى، قوانین و قواعد حقوقى مربوط به تنظیم عبور و مرور هواپیما و بهره‏ بردارى از آنها و همچنین روابط ناشى از این فعالیتها را بررسى و تعیین مى‏ کند. 2

از آنجا که هواپیما در جهت استفاده مسافر براى جابجایى خودش و کالایش می باشد تمام آنچه که به عنوان قوانین و مقررات حقوقى در خصوص هواپیما از زمان تولید و ثبت و در مسیر خطوط هوایى براى امور مذکور قرار مى‏ گیرد (به صورت مستقیم یا غیر مستقیم) مربوط به حقوق مسافر مى‏ شود. امّا آنچه به صورت معمول در بین مردم مرسوم است و بر سر زبانها است بحث تأخیرها و عدم ارایه سرویس هاى مناسب و نیز قیمت بلیت و در صورت بروز مشکل نحوه استرداد بهاى بلیت است. 

با توجه به پیشرفته بودن این صنعت و با کیفیت بالایى که در زمینه ایمنى هواپیماها وجود دارد سوانح هوایى در هریک میلیون نشست و برخاست بین یک تا دو مورد در سال بوده است امّا براى حوادثى چون صدمات جسمى و یا فوت مسافر قانون پیش ‏بینى‏ هایى را انجام داده که شرکت‏هاى هواپیمایى ملزم به رعایت آن هستند3 و شرکتهاى هواپیمایى هم براى پرداخت سهل الوصول مبالغ تعیین شده توسط مراجع قانونى ذیربط (دادگاه‏ هاى صالحه) هواپیما و کادر پرواز و کلیه مسافرین و بار آنها را توسط بیمه‏ گزاران رسمى و داراى مجوز چه داخلى و چه بین‏ المللى بیمه مى‏ نمایند.

صنعت هواپیمایى در ردیف پیشرفته ‏ترین فعالیتهاى اقتصادى محسوب مى‏ شود و از نظر حقوقى نیز منشاء پیدایش پدیده ‏هاى نوین حقوقى در روابط تجارت بین‏ الملل شده است.

حقوق هوایى از نادرترین رشته‏ هاى حقوقى است که پیوسته از پیشرفت هاى فنى و تکنولوژى به نسبت قابل توجهى تأثیر پذیرفته و دائماً در تحوّل است.

حمل و نقل هوایى از دو جنبه داخلى و بین‏ المللى مطرح بوده و خود را تابع قوانین و مقرراتى از جهات مختلف قرار داده است و داراى دو جنبه متمایز از هم است:

1- جنبه سازمانىِ حمل و نقل هوایى 

2- جنبه کیفیت بهره‏بردارى از هواپیما

تقسیم دیگرى از حمل و نقل هوایى وجود دارد که حایز اهمیت است:

الف) یکى تابع حقوق عمومى بوده که حمل و نقل هوایى را به عنوان سرویس عمومى هر کشور مؤثر مى‏ داند.

ب) دیگری بهره‏ بردارى هوایى کشورى و روابط متصدیان حمل و نقل هوایى با مشتریان و استفاده‏ کنندگان از هواپیما است.

تذکر:

1- حمل و نقل هوایى مسافر و بار از نوع بهره‏ بردارى بازرگانى است که تابع حقوق خصوصى است

2- حمل و نقل در سرویس ‏هاى منظم، جزء سرویس عمومى است و نباید با جنبه بازرگانى حمل و نقل 

هوایى در روابط بین متصدیان حمل و نقل هوایى و مشتریان خود که تابع مقررات بازرگانى است مخلوط نمود. 

حقوق مسافرهوایی

آنچه با مقدمات ارائه شده بدست می آید پیداست مسافر عزیز و گرامی بوده و بر همه لازم وضروری است در خدمت او باشیم. بنابراین مسافری که قصد سفر با هواپیما را دارد و هزینه سنگینی را برای استفاده از این وسیله ویژه پرداخت می نماید با خرید یک فقره بلیت از دفاتر فروش و یا از طریق اینترنت در منزلش، از حقوقی برخوردار می گردد که در ذیل برخی از آنها را بر می شماریم: 

مواردی را که مسافر با خرید بلیت هواپیما بعنوان خدمات باید دریافت کند 

1- بهداشت و نظافت در محیط ترمینال ها و داخل وسیله حمل و نقل.

2- درصورت مفقود شدن بلیت مسافر حق قانونى اوست بدون دردست داشتن بلیت بتواند به سفرش ادامه دهد.

3- تضمین حقوق مسافر در تأخیرهاى خارج از عرف و بدون دلیل.

الف) تأخیر بخاطر نقض فنى‏

ب) تأخیر بخاطر بروز عوامل طبیعى و جوّى‏

ج) تأخیر بخاطر عدم هماهنگى‏هاى لازم فرودگاهى‏

د) تأخیر بخاطر وجود ترافیک هواپیما در فرودگاه (ورودى و خروجى)

ه ) تأخیر در فرودگاه خارجى و یا فرودگاه مبدأ حرکت هواپیمابه سمت فرودگاهى که مسافر در آن است.

4- قوانین تأخیر و ابطال پرواز باید در اختیار مسافرین باشد تا بدانند حقوق آنان در این امور چیست.

5- تأخیر مسافر و جاماندنش از پرواز و حقوق بعد از عدم موفقیت در حضور در پرواز.

الف) آیا شرکت موظف به همکارى با مسافر در رساندن او به مقصد در پروازهاى بعدی مى باشد یا اولویت براى او قایل است‏

ب) حضور او در فرودگاه با داشتن بلیت حقى را براى او ایجاد مى ‏کند تا مدیر ترمینال و یا یکى از شرکتهاى هواپیمایى و یا همان شرکت که بلیت را از او ابتیاع نموده براى رسیدن او به مقصد چاره‏اى بیاندیشد.

6- ارایه خدمات با کیفیت به مسافر و متنوع نمودن آن با آزادسازى نرخ بلیت هواپیما 

7- رشد کیفیت خدمات ایرلانها به تدریج و پس از آزادسازى نرخ بلیت 

8- وضع مقررات مربوط به جلوگیرى از تضییع حقوق مسافر در ارایه خدمات مسافرتى از سوى شرکتهاى هواپیمایى (خصوصاً در زمینه آزاسازى نرخ بلیت). 

در ارتباط با قصد سفر، مسافر چند چیز را باید مدنظر داشته باشد:

اطلاعات سفر: یک مسافر همواره باید نسبت به مقصد خود آگاهى کامل داشته باشد، شرکت مسافربرى مى‏ تواند نقش مؤثرى در آگاهی او داشته باشد 

قوانین و آئین‏نامه ‏ها: خرید بلیت - کنسلى بلیت - دستورالعمل سوار شدن - رعایت قوانین داخل هواپیما –خسارت وارده به بار در اختیار شرکت - بار مسافرین – اشیاء گم شده - بلیت المثنى 

تذکر: در موارد ذکر شده سازمان هواپیمایی کشوری بعنوان مدافع حقوق مسافردر جهت آگاهی او می تواند بروشوری را تهیه و در اختیار مسافر قرار دهد 

حقوق متقابل: رعایت شئون اخلاقى و اسلامى از سوى مسافر - رعایت حقوق مسافران نسبت به همدیگر - عدم تخریب امکانات موجود در وسیله حمل و نقل - انتقال مشکلات به مهماندار 

حقوق مسافر: آسایش - ایمنى - امنیت - پاسخگویى - تأمین نیازهاى رفاهى و خدمات دهى مناسب توسط شرکتهای مسافر بر و فرودگاهها که محل آمد و شد مسافران هوایی است

طرح یک سوال 

آیا صرف پرداخت خسارت به مسافر در خصوص هزینه بلیت یا کرایه ماشین و هتل و سرو غذا، جبران آنچه که مسافر به عنوان خسارت باید دریافت کند را شامل مى‏ شود (خسارات معنوى و مادى تأثیر گرفته از خسارت اول) 

لازم است بدانیم که مسافر براى کارهاى زیر به مقصدى در حرکت است و بطور قطع قصد مهمی از سفرش دارد برای مثال:

1- استاد دانشگاه است و بموقع بایددرکلاس حاضر شود .

2- تاجر است و یک قرار داد مهم دارد.

3- مریض است و باید به موقع به بیمارستان مورد نظربرای انجام درمان برسد.

4- پزشک است ویک عمل جراحى مهم دارد و حیات یک فرد به او بستگى دارد.

آیا در حقوق و فقه براى عدم‏ النفع (سلب‏ النفع) قانون و یا حکمی دارد . آیا در قوانین و مقررات کشورى (داخلى و بین ‏المللى) براى عدم‏ النفع اعتبارى قایل شده ‏اند. این سوالی است که باید به آن بطور مفصل پرداخت و با برسی دقیق منابع فقهی و حقوقی آن را یافت و در اختیار همگان قرار داد .

امیدوارم با عنایت به مسایل طرح شده فکر خواننده محترم دقیق شده تا در شماره بعد مطالب مهمتر و در خصوص حقوق مسافر هوایی ارایه داده تا خدمتی ناچیز در جهت تبیین افکار عموم ارایه دهیم. 

1) میزان الحکمه 

2) دکتر سید حسن مصطفوى

3) پیمان ورشو / 1929، ماده پازده اصلاحى سقف پرداخت متصدى حمل مسافر 250 هزار فرانک

محمدیوسف کلانتری ثقفی، کارشناس حقوقی دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری

منبع : تین نیوز